بسم‌الله الرحمن الرحیم
حجت الاسلام علی کشوری شامگاه روز شنبه (۱۵ دی ماه ۱۳۹۷) در برنامه گفتگوی ۲۱ رادیو معارف توضیحاتی درباره نظریه آموزش و پرورش آینده ارائه دادند. نظریه آموزش و پرورش آینده شامل ۴ محور ۱- بررسی معایب آموزش و پرورش فعلی ۲- بررسی و تبیین ویژگی های سه گانه آموزش و پرورش آینده ۳- تبیین اولین اقدام برای دستیابی به آموزش و پرورش آینده و ۴- تبیین چگونگی توسعه ظرفیت های انسانی (اقدام اول در راستای آموزش و پرورش آینده) است. متن کامل این گفتگو را در ادامه بخوانید و صوت آن را از اینجا استماع بفرمائید.
آقای امامی (مجری): بسم‌الله الرحمن الرحیم. شب مخاطبان ارجمند گفتگوی 21، گفتگوی شبانگاهی رادیو معارف به خیر و نیکی باشد ان‌شاءالله. عرض سلام و ادب و احترام دارم خدمت شما عزیزان و شنوندگان عزیز و گرامی، در هر کجا که مخاطب این گفتگو هستید. نشست تخصصی تبیین آموزش‌وپرورش آینده چندی پیش در کرج به همت شورای راهبردی الگوی پیشرفت اسلامی برگزار شد. جناب آقای حجت الاسلام و المسلمین کشوری دبیر این شورا هم اکنون میهمان تلفنی برنامۀ ما هستند.آقای کشوری سلام شب شما بخیر.
1. آموزش و پرورش آینده؛ یکی از موضوعات دور جدید گفتگوهای ملی الگوی پیشرفت اسلامی
حجت‌الاسلام کشوری: سلام‌علیکم و رحمة الله و برکاته. شب شما و شنوندگان مؤمن رادیو معارف به خیر باشد. در خدمتتان هستم.
آقای امامی (مجری): متشکر. آقای کشوری با چه هدف و ضرورتی برای برگزاری این نشست اقدام کردید و چه نتایجی داشته است. آیا این نشست‌ها تمام‌شده است یا همچنان تبیین «آموزش و پرورش آینده» ادامه دارد؟
حجت‌الاسلام کشوری: بسم‌الله الرحمن الرحیم. همان‌طور که ما در ابتدای سال اعلام کرده بودیم؛ قرار شد برای اینکه یک مقدار خلأ نظریه‌پردازی در حوزۀ الگوی پیشرفت اسلامی و فقهِ ادارۀ جامعه پر شود، ما یک سری موضوعات و نظریات مطرح در نقشۀ الگوی پیشرفت اسلامی را به بحث بگذاریم. حدود ده موضوع را انتخاب کردیم و متناسب با استقبال میزبان‌هایی که در سراسر کشور داریم به این مسائل می‌پردازیم. نشستی را که جنابعالی اشاره فرمودید درواقع دومین نشست برای مسئلۀ آموزش‌وپرورش آینده بود. قبل از آن نیز در ایام دهه اول محرم، مسجد و مدرسۀ رکن الملک اصفهان میزبان برگزاری این موضوع بود و ان‌شاءالله در آِینده نیز به آن می‌پردازیم. بنای ما بر این است که یک تصویر تفصیلی در ذهن تصمیم¬سازان حوزۀ آموزش‌وپرورش از مسئلۀ «آموزش‌وپرورش آینده» شکل بگیرد؛ یعنی این مباحث را ادامه می‌دهیم تا ان‌شاءالله اشکالات مخاطبینِ این نظریه به ما برسد و هم اینکه از این نگاه‌های اجمالی‌ای که الآن وجود دارد عبور کنیم و یک تصویر تفصیلی از مسئلۀ «آموزش‌وپرورش آینده» پیدا بکنیم.
آقای امامی (مجری): منظورتان از آموزش‌وپرورش آینده چه افقی در آینده است؟ بر اساس الگویی که مقام معظم رهبری چندی قبل ترسیم فرمودند آیا ده سال آینده یا بیست سال آینده یا پنجاه سال آینده مد نظرتان است؟
2. وجود چهار محور اصلی در مباحثات مربوط به آموزش و پرورش آینده
حجت‌الاسلام کشوری: ببینید این سؤالِ شما مربوط به حوزۀ اجرا است. بله ممکن است بگوییم که نظریه ما برای آموزش‌وپرورش آینده یک یا دو دهه طول بکشد تا اجرایی شود. منتهی ما بنایمان را در ابتدا بر این گذاشته‌ایم که از آفت کلی‌گویی عبور بکنیم. استحضار دارید که تقریباً همه قبول دارند آموزش‌وپرورش فعلی ناکارآمد است. تقریباً همه این حرف را پذیرفته‌اند. منتهی خلئی که وجود دارد این است که از این مسئله که آموزش‌وپرورش آینده چگونه باشد تصویر تفصیلی وجود ندارد و ما باید تلاش بکنیم که آینده را خوب تصویر بکنیم. لذا ما همیشه چهار محور بحثی را در جلسات آموزش‌وپرورش آینده بحث می‌کنیم و تلقی ما این است که وقتی این چهار محور و چهار ابر سؤال را بحث کنیم؛ تصویر از آموزش‌وپرورش آینده ایجاد می‌شود. یکی اینکه آموزش‌وپرورش موجود چه معایبی دارد. این را دقیقاً بحث می‌کنیم و اگر من رسیدم این مورد اول را دقیقاً توضیح می‌دهم. ویژگی‌های سه‌گانۀ آموزش‌وپرورش آینده را نیز به‌عنوان محور دوم بحث می‌کنیم. در محور سوم پرسیده‌ایم «اولین اقدام برای دستیابی به آموزش‌وپرورش آینده چیست؟»؛ یعنی درواقع برنامه عملیاتی خود را که برای دستیابی به آموزش‌وپرورش آینده است تصویر می‌کنیم. در محور چهارم نیز پنج فعالیت و تکنیک مربوط به ظرفیت‌سازی و توسعۀ ظرفیت‌های انسانی برای آموزش‌وپرورش آینده -که اقدام اول ما را عملیاتی می‌کند - تشریح می‌کنیم. همان‌طور که عرض کردم و مؤکداً تأکید می‌کنم ما دنبال این هستیم که با نگاه آیات و روایات یک تصویر تفصیلی از آموزش‌وپرورش آینده در ذهن تصمیم‌سازان شکل بگیرد. مراد ما نیز اهالی محترم وزارت آموزش‌وپرورش و نمایندگان مجلس و دوستان سازمان برنامه‌وبودجه هستند. در مسئلۀ آموزش‌وپرورش آینده عمدتاً این مجموعه‌ها دخیل هستند و مخاطب اصلی ما در این مسئله این گروه‌ها هستند.
آقای امامی (مجری): آقای کشوری اجازه می‌دهید از محور دوم شروع کنیم؛ یعنی سه ویژگی‌ای که برای آموزش‌وپرورش آینده هست را می‌توانید به‌صورت خیلی خلاصه بفرمایید.
حجت‌الاسلام کشوری: ببینید ما آموزش‌وپرورش آینده را به‌صورت خلاصه دارای سه ویژگی می‌دانیم. ویژگی اول آن، این است که هدف آموزش‌وپرورش آینده، تربیت انسان است؛ برخلاف آموزش‌وپرورش فعلی که هدف را تربیت تکنسین برای بخش خدمات و تولید قرار داده است؛ یعنی درواقع در آموزش‌وپرورش فعلی فقط تربیت شغلی -آن نیز به نحو غلط- مبنا قرار داده‌اند و ما آمده‌ایم مسئلۀ تربیت انسان را مبنا قرار داده‌ایم. البته انسان نیاز به مهارت‌ها و علوم شغلی نیز دارد ولی نیاز به تربیت‌های دیگری نیز دارد؛ مثلاً به تربیت‌های مربوط به خانواده نیز نیاز دارد. در حال حاضر ما در شهر تهران شاهد 45 درصد طلاق هستیم( yon.ir/6WEX9آمار طلاق؛ yon.ir/fKksB آمار ازدواج) و معنای آن این است که زوجین ما در دوران تربیت، برای پذیرش مسئولیت‌های خانوادگی آماده نشده‌اند. پس فرق اول در هدف است. ما می‌گوییم آموزش‌وپرورش باید انسان تربیت کند درحالی‌که آموزش‌وپرورش فعلی به دنبال تربیت تکنسین برای بخش خدمات و تولید است.
فرق دوم در محتوا است. آموزش‌وپرورش فعلی علومی را که به درد تصرف در طبیعت می‌خورد، آموزش را آموزش می‌دهد. اصطلاحاً آن نگاه بیکنی knowledge is power(نو ارغنون؛فرانسیس بیکن ص34) بر آموزش‌وپرورش¬ فعلی حاکم است. درحالی‌که ما گفته‌ایم علوم مرتبط با آموزش باید به درد بهینه‌کردن روابط انسانی بخورد؛ یعنی متن آموزش‌وپرورش آینده و محتوای آموزش‌وپرورش¬ اصطلاحاً «العِلمُ سُلطان»(شرح نهج البلاغه لابن ابی الحدید، ج20، ص319) است.
آقای امامی (مجری): آیا این نگرش، در نگرش گروه‌های علوم انسانی مشاهده نمی‌شود؟
حجت‌الاسلام کشوری: همان‌طور که عرض کردم من تا حالا جریان غالبی در آموزش‌وپرورش ندیده‌ام که این محتوای بیکنی را به چالش بکشد. درواقع این مسئله را همه پذیرفته‌اند و اصطلاحاً یک بدعت گسترش‌یافته است. همه فکر می‌کنند علم knowledge is power است؛ درحالی‌که ما در مباحث تفصیلی اثبات کردیم آن علمی که می‌تواند دنیا و آخرت مردم؛ حتی مشاغل مردم را حل‌وفصل بکند، «العِلمُ سُلطانٌ» است؛ یعنی با یک نگاه دیگری ورود پیداکرده‌ایم. متأسفانه جریان‌های غالب در تصویر آینده کماکان بیکنی فکر می‌کنند.
آقای امامی (مجری): و محور سوم؟
حجت‌الاسلام کشوری: فرق سومی نیز که در آموزش‌وپرورش آینده و آموزش‌وپرورش فعلی وجود دارد این است که ما دعوت به تفکر می‌کنیم و نه دعوت به حفظ محوری. کما اینکه الآن مبنای تدریس و تدارس در آموزش‌وپرورش فعلی دعوت به حفظ‌محوری است. ما فکر می‌کنیم آموزش‌وپرورش مطلوب باید تفکر را گسترش دهد اما یک نکتۀ فنی اینجا داریم و آن اینکه در بعضی از مدارس اسکاندیناوی دعوت به تفکر وجود دارد اما ما اینجا مؤکداً عرض می‌کنیم که تفکر از نظر فکر انبیا پنج بخش است که عبارت‌اند از؛ روش تأمل، روش تعقل، روش تدبر، روش تجرب و روش تفقه. درحالی‌که اگر در بحث‌های مربوط به مدارس کشورهای اسکاندیناوی که دائماً جریان توسعه‌گرا به‌عنوان مدارس مطلوب از آن یاد می‌کند مناقشه نکنیم، در آنجا فقط به تفکر پوزیتیویستی می‌پردازند؛ یعنی یک‌پنجم قوۀ فکر انسان‌ها را فعال می‌کنند و ما ان‌شاءالله در آموزش‌وپرورش آینده به دنبال تربیت انسان متفکر هستیم.
آقای امامی (مجری): ممنونم آقای کشوری. متشکرم که با ما همراه بودید و ان‌شاءالله در فرصت‌های آینده محورهای بعدی آموزش‌وپرورش آینده را بحث خواهیم کرد. متشکرم که با ما همراه بودید. با شما خداحافظی می‌کنم.
حجت‌الاسلام کشوری: جناب آقای امامی من یک جمله عرض بکنم. متن کامل مباحثات آموزش‌وپرورش آینده الآن در دسترس مخاطبان است و می‌توانند از آن استفاده کنند. از شما و شنوندگان تشکر می‌کنم.
آقای امامی (مجری): ممنونم خدا نگهدار شما. فرصت نشد که حتی بپرسیم از کجا باید این را پیدا کنند. ان‌شاءالله در گفتگوهای آینده خواهیم پرسید. از دوستانی که تا این لحظه ما را همراهی کردند متشکرم. شب‌به‌خیر، خدا نگهدار.
- ۹۷/۱۲/۱۴